• Johannes Hermanus Anne Marius van Bosveld Heinsius is geboren 8 juli 1856 in Engelen en overleden 24 april 1948 in Arnhem.
• Hij is de zoon van David Lodewijk Heinsius 1815-1897 en Charlotte Elisabet Hamelberg 1822-1858. 
• Johannes trouwt op 24-jarige leeftijd op 12 oktober 1880 met de 25-jarige Jantje Borst, geboren 11 februari 1855 in Delfzijl, overleden 27 maart 1897 in Hoorn. 
• Johannes hertrouwt in 1904 met haar jongere nichtje Teelkelina Hinderika Smaal geboren 21 september 1872 in Delfzijl en overleden 2 december 1947 in Arnhem. 
• Kinderen met Jantje: David Lodewijk Anthony (Louis) 1884-1903, Teelkelina Helena Margaretha 1885-1891 en Teelkelina Helena Margaretha Elisabeth (Lies) 1892-1975. 
• Kinderen met Teelkelina: David Lodewijk Anthony (Louis) 1905-1944, Annie Cornelia Thekla 1908-1977 en Cornelis Willem 1911-1930. 

Johannes jeugd

Er gebeurt veel in het leven van de kleine Johannes. Zijn vader is belastingontvanger en werkt in verschillende plaatsen in Noord-Brabant. Johannes heeft alleen een ouder broertje. Op enig moment wordt hun moeder ziek en gaat voor herstel naar haar ouders in de pastorie van Cuijk. Herstel blijft echter uit. Johannes wordt moederloos nog voor hij twee jaar oud is. 

Het gezin verhuist naar Friesland waar Johannes zijn verdere jeugd zal doorbrengen. Eerst in Stiens waar ook zijn tante de 30-jarige Anna Carolina Hamelberg tijdelijk staat ingeschreven. In 1860 hertrouwt vader met Geiske Schaaff uit Leeuwarden. Precies drie weken na dit huwelijk overlijdt zijn oudere broertje aan bronchitis en heeft Johannes alleen nog zijn vader en stiefmoeder. Hij is dan vier jaar oud.

Vader wordt voor langere tijd aangesteld in het Friese Makkum en koopt daar voor 2.449 gulden de herberg ‘Het Schippershuis' op de Voorstraat 3. Lang blijft Johannes enig kind maar als hij dertien jaar is, wordt zijn halfzusje Cornelia geboren. Iets wat best bijzonder is want zijn stiefmoeder is al 47. Het contact tussen Johannes en zijn jongere halfzusje Cornelia zal hecht geweest zijn want veel later in hun leven wonen ze allebei in Arnhem op twee minuten lopen bij elkaar vandaan.

 

Dezelfde baan als zijn vader

In 1874 verkoopt zijn vader het schippershuis weer en ze verhuizen vanwege zijn werk naar Sexbierum. Waar Johannes zijn studie doet is niet duidelijk maar de appel niet ver van de boom. Op 11 december 1876 wordt hij aangesteld bij de provinciale inspectie in Groningen. Hij is dan twintig en woont niet meer thuis. Drie jaar later, in 1879, krijgt Johannes een eigen standplaats; hij wordt belastingontvanger in het Drentse Gieten. Zijn vader en stiefmoeder keren terug naar Cuijk.

De 24-jarige Johannes trouwt op 12 oktober 1879 in Delfzijl met 25-jarige Jantje Borst. De vader van Johannes is aanwezig bij het huwelijk en zijn oom de 61-jarige wijnhandelaar Pieter Christiaan Heinsius uit Cuijk is getuige. Jantjes vader is dan al overleden.

 

De gezin van Jantje en Johannes

Termunterzijl dat in het verre noorden van Groningen ligt, is de plaats waar hun eerste kind wordt geboren. Zijn doopnaam is David Lodewijk Anthony maar ze noemen hem gewoon Louis. Dan volgt overplaatsing naar Nieuw Helvoet (Hellevoetsluis) waar ze vijf jaar wonen. In 1885 wordt er een meisje geboren: Teelkelina. Vervolgens wordt koers gezet naar Alkmaar. In het Alkmaars adressenboek staat dat hij ontvanger der belastingen en accijnsen is in de buitengemeenten: Bergen, Schoorl, Egmond binnen, Egmond aan Zee, Koedijk, Oudorp, St. Pancreas, Broek op Langedijk, Zuidscharwoude en Noordscharwoude. Dat zal heel wat reistijd hebben opgelevert. 

In 1891 slaat het noodlot toe. De inmiddels zesjarig Teelkelina overlijdt. Als het jaar daarop weer een meisje wordt geboren, noemen ze het opnieuw Teelkelina, met als roepnaam Lies. 

Verhuizen is een vast gegeven in het leven van Johannes. Ze strijken neer in Appingedam maar vertrekken een paar jaar later al naar Hoorn. Daar wordt zijn vrouw Jantje kennelijk ziek. In de krant staat dat de 42-jarige Jantje is overleden na ‘langdurig lijden’. Op de rouwkaart staat hoe hij haar noemde: ‘Jansje’. Ze wordt naast het overleden dochtertje begraven in Hilversum, later op 26 augustus 1920 worden ze samen in één kist herbegraven op het kerkhof te Cuijk in vak 44. Aan het eind van hetzelfde jaar overlijdt ook nog de vader van Johannes. 

 

Hoe verder

Johannes is dus al op zijn 40e weduwnaar, zijn zoon Louis is dertien en dochter Lies is net vijf jaar oud. Het werk gaat door en brengt hen naar een andere locatie: Oldenzaal. Een nicht van zijn overleden vrouw Jantje komt het gezin bijstaan, ze heet Teelkelina Smaal. Er is een lief kiekje van haar, samen met Johannes, zijn zoon Louis en zijn dochtertje Lies. Op de achterkant staat geschreven: ‘J.H.A.M. v Bosveld Heinsius met zijn teder overleden zoon Louis I en zijn dochtertje Lies en zijn nicht, later zijn vrouw T. Smaal’.

Opnieuw slaat het noodlot dus toe. Zijn zoon Louis krijgt tbc en wordt naar het Duitse sanatorium Nordrach vervoerd. In deze tijd sterven jaarlijks bijna 2 op de 1000 mensen aan tbc. In 1882 ontdekte een Duitse arts de bacterie die tuberculose veroorzaakt maar pas in 1938 wordt het antibioticum penicilline bij mensen toegepast. Te laat voor Louis. Op 11 april 1903 overlijdt Louis, een jongen van negentien. Nu heeft Johannes alleen nog zijn elfjarig dochtertje Lies. Het lijkt wel of de geschiedenis van zijn ouders zich herhaalt.

 

Een nieuw huwelijk in villa Thekla

Na een aantal jaren komt het tot een huwelijk tussen Johannes en de zestien jaar jongere Teelkelina Smaal. Er wordt een zoon geboren en hij krijgt exact dezelfde naam als de overleden zoon van Johannes: David Lodewijk Anthony met als roepnaam: Louis. In 1908 volgt dochter Annie en in 1911 weer een zoon Cornelis. Het gezin woont in ‘villa Thekla’, een groot huis in Oldenzaal met 5000 m2 grond er omheen. Laat het leven zich nu van de goede kant zien? Uit deze periode zijn prachtige foto’s bewaard gebleven van het gezin in de tuin van villa Thekla. Heeft Johannes het huis zo genoemd of is hun dochter naar het huis vernoemd?

Van Louis en Cornelis zijn boeken bewaard gebleven zoals 'Afke’s tiental' en sprookjes van de 'Heimannetjes'. De boeken die Johannes zelf schrijft zijn indrukwekkend te noemen. In de uitgave 'De Suikerwet', een vakstudie van 280 pagina's, wordt niet alleen de belastingtechnische kant van suiker behandeld maar ook het volledige fabricageproces wordt beschreven.

 

De voorouders

In deze periode krijgt Johannes grote belangstelling voor zijn voorouders. Hij tekent vellen vol met stambomen, in een register noteert hij stamreeksen. De handtekeningen die voorouders onder oude akten schreven, trekt hij over en plakt ze in. 

Op 11 april 1908 laat de 51-jarige Johannes zich portretteren in het galakostuum van zijn betovergrootvader Jacob van Bosveld, die twee jaar (1761-1762) gouverneur was van Curaçao. Zijn 16-jarige dochter Lies draagt de kleding van diens enige kind: Susanne Maria van Bosveld. 

In 1910 doet Johannes Heinsius een aanvraag om zich voortaan van Bosveld-Heinsius te mogen noemen. Het wordt bij Koninklijk besluit in 1911 toegestaan. 

Wat hem veel plezier zal hebben gedaan is dat hij op 27 augustus 1912 wordt benoemd tot ridder in de orde van Oranje Nassau. 

 

De kinderen en kleinkinderen

Met het overgebleven kind uit zijn eerste huwelijk gaat het voorspoedig. De 21-jarige Lies slaagt in 1913 voor haar examen en is dan lerares Koken en Voedingsleer. Het jaar daarna wordt ze aangesteld als waarnemend directrice aan de Industrie- en Huishoudschool in Leerdam. In 1916 gaat de ‘tweede’ Louis over naar klas 2 van de MULO, zo staat in de krant vermeld. Kennelijk kan hij goed leren want in juli 1918 wordt Louis toegelaten tot het stedelijk gymnasium. Toch gaat het niet goed met hem en de problemen nemen toe. Het lukt hem niet meer om te studeren. Hij oogt lusteloos en onverschillig. Een bevriend arts en familielid neemt hem mee op vakantie naar Zwitserland. Ze staan zelfs op de top van de Jungfrau maar het lijkt Louis niets te doen. 

Vanaf 7 februari 1917 krijgt Johannes werk in Arnhem. Villa Thekla in Oldenzaal wordt te koop gezet en in mei verhuizen ze naar de Eusebiusbinnensingel 13 in Arnhem en later naar de Van Lawick van Pabststraat 71. Johannes gaat rond zijn 66e met pensioen na zo ’n 46 jaar bij de belasting te hebben gewerkt. 

Zijn oudste dochter Lies trouwt met de huisarts Duco Hellema en wordt doktersvrouw op Texel. Zijn jongste dochter Annie wordt verpleegster. In 1926 plaatst hij een advertentie voor kamers in Rotterdam voor zoon Cornelius die vijftien is en naar de H.H.S. gaat.

Johannes krijgt twee kleindochters: Thekla en Christina, de kinderen van zijn oudste dochter Lies. Het zal hem goed hebben gedaan, twee kleintjes die voorspoedig op Texel opgroeien. Zijn vrouw Teelkelina is bij de geboorte van Thekla in 1926. 

Het geluk is echter van korte duur. Op 19 maart 1930 overlijdt zoon Cornelius, achtien jaar oud, het kind van Johannes en Teelkelina. De oorzaak is niet bekend. 'Geen bloemen en geen bezoek' staat er in de kleine rouwadvertentie. Een maand daarvoor schreef Lies vanuit Texel nog een vrolijke brief aan haar halfbroer Cornelis ('Kees').

Zoon Louis trouwt vijf jaar later in Rotterdam en zal zelf ook een zoon krijgen zodat Johannes uiteindelijk drie kleinkinderen heeft. 

Na de dood van Cornelius zoekt Johannes afleiding in het schaken. Zijn naam staat opvallend vaak vermeld bij de juiste oplossingen in de schaakrubriek van het Algemeen Handelsblad.

In 1933 komt hun 28-jarige dochter de verpleegkundige Annie weer bij hen wonen in Arnhem.

 

Het laatste hoofdstuk

Een maand voor de oorlog uitbreekt, dicteert Johannes aan zijn vrouw Teelkelina een wilsbeschikking met specifieke details omtrent zijn nalatenschap en richtlijnen voor zijn uitvaart. Er blijkt uit dat de relatie tussen Johannes en zijn enig overgebleven zoon en zijn vrouw niet goed is. In 1944 overlijdt hun 38-jarige zoon Louis, op 20 april 1944 'na langdurige ziekte'. Onbekend is of Johannes zijn kleinzoon Wim ooit heeft otmoet. Het contact tussen zijn kleinzoon en zijn dochter Annie bleef wel intact.

In de oorlog raakt op 22 februari 1944 hun huis beschadigd door het  'vergissingsbombardement in Arnhem'. Bekend is dat het echtpaar begin 1945 vanwege de beschadiging van hun huis tijdelijk in Barneveld geïnterneerd is. Johannes is dan al rond de 88 jaar oud.

Een krant bericht op 14 oktober 1944 dat in 'Barneveld 12.000 vluchtelingen zijn aangekomen. 'Vooral die uit Arnhem en Oosterbeek hadden veel ontberingen geleden.' 

Op een certificaat van de gemeente Barneveld staat dat Duco Hellema eind juni 1945 zijn schoonouders Johannes, Teelkelina en hun verzorgster A.C. Phielix 'gewoond hebbende te Arnhem v Lawick v Pabststraat 71 in Arnhem, thans geïnterneerd te Barneveld Schoutenstraat 24', voor verpleging mag meenemen naar Den Burg-Texel Julianastraat 9. De reisvergunning is afgegeven wegens het 'ophalen hulpbehoevende ouders'.

De laatste foto van Johannes en Teelkelina is gemaakt op 8 juli 1946. De oorlog is voorbij en Johannes viert zijn 90e verjaardag. Teelkelina overlijdt 2 december 1947. 

 

Terug naar Cuijk

Johannes heeft veel belangstelling voor genealogie. Allerlei details legt hij vast. Zo tekent hij in een overzicht precies wie in welk graf is begraven op de Begraafplaats van de Nederlands Hervormde Gemeente in Cuijk.

Zijn overleden dochter en zijn eerste vrouw Jansje heeft hij hier laten herbegraven. Johannes schrijft op dat in dit graf ook nog ruimte is voor zijn eigen kist. De instructies over zijn eigen uitvaart zijn helder. Hij wil in stilte begraven worden met een bepaald kistje onder zijn rechterarm. Johannes overlijdt in 1948 nog geen vijf maanden na zijn tweede vrouw Teelkelina. 

 

De begraafplaats is nu een beeldentuin. De graven bleven liggen waar ze lagen. Een aantal grafstenen is verplaatst en in groepjes bij elkaar gezet. 

www.beeldentuincuijk.nl

De begraafplaats is gelegen aan de Kerkstraat te Cuijk, naast de oude begraafplaats van de Martinusparochie.

De grafzerk van Johannes, die van zijn vader David, zijn eerste zoon David en zijn zoon Cornelis zijn bewaard gebleven. Op deze begraafplaats liggen zonder zerk ook begraven: zijn moeder, Jantje Borst (zijn eerste vrouw) met hun jong overleden kindje Teelkelina, en zijn tweede vrouw Teelkelina Smaal. De oude begraafplaats lijkt wel een familiebegraafplaats van de families Hamelberg, Heinsius en aanverwante takken.

 

Hier is een overzicht van de begraafplaats uit 1950.

 

 << terug