Brief van Lies Hellema-van Bosveld-Heinsius aan haar vader en (stief)moeder

 

Den Burg Texel

29 Jan 1942

Beste vader en moeder,

Ik zal weer eens aan een brief beginnen en die morgen op de bus doen, in de hoop dat u hem op één of andere dag ontvangt. Sommige dagen is er geen boot gevaren. Vandaag weer een boot in de Haven, maar laat en er werd geen post besteld.

Als er wat in de bus ligt is het een verrassing. Vader ’s brief kwam eergisteren, was gedateerd op 17 januari, kan dat? U schreef tenminste over naderende nieuwe maan of meende u volle? 24 Jan was het eerste kwartier (neen want u schreef dat deze vooravond zo donker was, dus u meende nieuwe).

Och, och wàt een koude en wat een sneeuw, nog erger dan de vorige Jaren. Het stoof hier weer precies zoo, de wegen waren in minder dan geen tijd dicht en nog zijn ze lang niet alle gebaand.

Duc heft ontzettend moeten loopen!! Vrijdag avond begon het te sneeuwen, Zaterdag kon hij nog net met een omweg naar de Koog komen. Zaterdag nacht weer sneeuw en zondag nacht weer. Zondag werd er gezegd dat ieder vóór zijn huis de straat moest vrijmaken en […] was iedereen van de huisvaders en zoon en dochter aan ‘t scheppen, de zon scheen toen lekker. Maandag moest D. naar Oude Schild, de geheelen morgen, kon er niet komen en deed dus alleen Den Burg. Ook den Hoorn ging niet. Maandagavond krijgt hij een boodschap voor een bevalling in de Westen, ± 3 km van hier. Hij moest er loopende heen, over de weilanden en walletjes, liep per 5/4 uur over en was van ½  zeven tot ½ 4 uur weg. Vellinga had hetzelfde. Wat nog verder was. Van 's middags tot ½  's nachts. Was ook loopende, die deed er en rugzak bij op en ging in bergcostuum. In die geweldige hoopen sneeuw zak je zo weg en dat is zoo vermoeiend.

Woensdagmorgen plotseling hevige dooi. Therm. was 25 gestegen en ik rook 's nachts roet en dacht even: ‘zou het soms dooien’, maar ik durfde het niet zeggen. Th. ging als eerste naar beneden en keek op de therm., kraaide ‘alles lekt, de bloemen zijn van de ramen en het is 38 f’.

Al voor het ontbijt dweilde en veegde ik. De lagen ijs gleden van de ramen, dus ving ik ze nog gedeeltelijk op, voor ze smolten, op een stofblik. De muren van de keuken waren al die tijd met een laagje bedekt, precies zoover als de keuken is uitgebouwd. Ook het plafond bij Th. ook. Dat gaf natuurlijk een lekken […] van belang. Op de grond van de kamers was er al een meer. ‘s Middags kwam Vera, we ruimden maar op. 't Was prachtig weer. Zon, blauwe lucht, net een voorjaarsdag. Langzamerhand kan ik de ramen boven loskrijgen en open zetten. Wat een bevrijding. 's Avonds ging het wat regenen. Vanmorgen grauw, de wind draaide weer, werd langzamerhand weer Oost.

Vanmiddag weer wat sneeuw en u de bloemen alweer op de ramen. Zouden we er nog er nog niet vanaf zijn?

Het was zoo ‘n genot gisteren avond. Geen kruiken, geen kannen en glazen warm water meer mee. De leidingen zijn nog niet klaar. Ondanks afsluiten was er één die lekte, dat is gemaakt en de afvoer en dit gedeelte loopt weer. Bij D. nog niet, maar ’t ergste was  dat de wc zelf ook was bevroren en we allemaal naar die van de spreekkamer moesten en handenwassen in de keuken. Wel een genot dat ik makkelijk warm water in hoeveelheden kan klaar maken voor alles en nog wat.

De wc is nog niet weer in orde, we hebben in de achterkamer nog een kacheltje gezet, wat we indertijd met Th.´s ziekte kochten. 't Was geen doen.

's Avonds deden we de deuren dicht, maar dan moest eerst zooveel meesleepen. De tafel, nog boterhammen eten, de kinderen leeren. Alleen achter stoken gaat ook niet vanwege de piano en de radio. 't ls voor ons ook geen doen. We hebben hout en krijgen nog meer. Bij Duc moest de kachel 's nachts ook doorbranden en op de eilanden krijgen we 3 mud extra.

Op de tuindeuren achter het tochtkleed zat zelfs een laagje ijs. Vannacht is die 2^de  kachel uitgegaan. Och hoe […], we zeggen 't is hier lekker en als we kijken is het 50 gr fahrenheit [= 10 graden Celsius], maar 's avonds zitten we bij de haard. Je zit niet vaak voor 's avonds en met eten hindert het nog niet.

En hoe hebt U het wel gehad, ook bevroren leidingen? ln Haarlem was buiten, de hoofdkraan bevroren op straat en moesten ze water aan de overkant halen. Jo had nog één kraantje boven open. Dat is dus ook misère. De loodgieter zei, zoo erg was het nog nooit geweest. Veel [..] hadden  […] onbruikbaar.

ln ‘t begin woei het er niet veel en fietste Duc nog veel, zelfs eens in haast van De Koog naar Oude Schild en zou hier de auto nemen maar die was niet zoo gauw op gang te krijgen, moest eerst gevuld en wou nog niet. Toen D.  hier kwam was Piet er nog mee bezig en is hij maar doorgefietst. Nu ik was aan het vertellen. Maandag dus die wandeltocht. Dinsdag moest hij daar vlakbij zijn voor een longontsteking, was uren weg. Daarna naar een andere patiënt buiten, de hoogte over. De kinderen gingen toen [..] houden, dat een avontuur? De trainingsbroek aan met laarzen. Een pannetje soep wat al een paar dagen klaar stond mee in de tas. Het is ± 10 min. fietsen, maar ze deden er 2 uur over. En eten dat ze deden!

Woensdag toen het zo dooide, om 9 uur telefoon uit Den Hoorn, bevalling weer. Zonde dat het nu juist niet opgeruimd was. Duc ging lopend na eerst [...] te hebben. De veearts had dat dinsdagmorgen ook gedaan. Recht tot, recht aan, over de weilanden, dan weer een stuk weg, het is 6 km, hij deed het toch in 1 ½  uur, was op tijd, deed de andere patiënten en kwam om 5 uur thuis!

Vandaag moest hij dicht bij 't Horntje zijn, maar dat kon nu per auto, ook De Koog en nog meer. Elke dag ruimen ze verder, maar het vordert langzaam.

Gelukkig niet veel patiënten. Alles is wat hoesterig en verkouden, maar de mensen begrijpen wel dat je niet kunt komen. De boot ging over 't Horntje, maar de bus kon er niet door. De menschen moesten lopen naar Den Burg. Deden er uren over.

Nog een tragisch geval. D. stuurde een patiënt weg naar de neus keel en oorspec., die erg hoofdpijn had na een ontsteking. Zondag komt de vader terug. Maandag was de toestand plotseling verergerd en liep het snel af, duidelijk geen abces, maar 't ellendige was dat er geen boot ging en ze er niet eens heen konden. Gelukkig dat we hier voor al het verdere een ziekenhuis hebben. We zitten echt op een eiland.

Geslacht wordt er deze week niet, ik had verleden week extra bonnen gekregen, gaf die aan mijn slager. Stuurde die van deze week weg maar de slager zegt dat het aan de vaste wal ook zoo is. Ik had voor U ook nog liggen maar stuur ze maar niet in. ’t Komt toch niet meer op tijd. Dan later maar.

De brief van A. [Annie] bevatte geen bonnen, alleen een briefje aan moeder. Speciaal over die boonen bonus. Ik vraag het vandaag nog eens aan A. […] die 169 die eerste bon kon ingeleverd worden tot 10 Jan. dat de […] datum, en U hebt ze vast veel eerder ontvangen. Het is al zoo lang geleden want die 2d is zelfs al […] heele poos geleden aangewezen. Toen ik ze zond was er nog ruim tijd anders waag ik het niet. Eerst was er maar krap tijd. Toch kwam er 14 dagen bij en vroeg ik ze vrijwel direct terug. Hier gaat alles precies, wel streng hoor, het is een zelfde regeling, maar bij u hebben ze beslist ongelijk gehad. Is dat Eigen Hulp? U hadt het in de krant kunnen controleren. Nu stuurt u me echter 2 x 169 en 2x 195 terug. U had 4 van beide, die 169 geeft niets meer. Als hij overhoudt zal hij me de 195 nog leveren, maar dat is nu ook al verlengd. Allemaal teeken dat we niet gauw weer wat krijgen.

Omdat ik dacht dat ik A. niet meer in Haarlem bereikte, stuurde ik deze brief naar Arnhem.

Gelukkig is ze opgeknapt, is ze nu weer beter?

Vis krijg ik natuurlijk ook niet. 'k sprak mijn voorraad maar eens aan. ik dacht in deze kou hebben ze het meeste noodig!

Ik heb denkelijk tegen 1 maart een meisje van 33 jaar uit IJmuiden, een krachtje van dat jonge ding, dat ik verleden weken had. Ze is hier bekend katholiek. Sophie zag haar. 't leek haar goed. lk heb het gevoel dat ik u dit al schreef.

Ja, vader we zijn ook overtuigd dat we nog veel ellendigs zullen beleven, maar het eind zal zeker goed zijn. Alleen zal het nog wel een poos duren, tenzij het plotseling instort net als vroeger.

De kinderen reden eerst schaatsen, maar nu naar de sneeuw niet meer. Het stoof hier zoo. Na de tocht die ze meededen, kwamen ze wit thuis, hoewel het niet meer sneeuwde, het vliegt dan als wolken over de velden. 't Was ook een tocht dwars over alles heen. De kamer lag vol kleeren, de sneeuw liep over de laarzen. die zaten toen van binnen vol klonten ijs. Het woei hard die dag, ze kwamen om 1/2 8 acht terug, 't was dol!!

[...] etensrestjes bevroren in de keuken en de kelder natuurlijk helemaal. lk vrees het ergste voor mijn aardappelen, tegen zoo 'n vorst is niks bestand.

Gelukkig dat u het geld terug hebt. Ziezo ik stop, het is 12 uur.

Laten we 't beste hopen. Schrijft u eens hoe u het hebt, 'k zeg zo vaak hoe zou het in Arnhem zijn? Het is aanstonds al 3 weken, die vorst.

Heel veel hart. groeten,

 

Uw Duc en Lies